Hubble Teleskobu, Jüpiter ve Uranüs’ün değişimlerini yakaladı

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Sahra Haber-Gündem

NASA Hubble Uzay Teleskobu 2014-2022 yılları arasında Dünya’nın dış gezegen komşularını görüntüleyerek gezegenlerin hava durumu ve mevsimlerinde zaman içinde meydana gelen değişiklikleri belgeledi.

Güneşten yaklaşık 779 milyon kilometre uzaklıktaki Jüpiter ve yaklaşık 3 milyar kilometre uzaklıktaki Uranüs’ün her birinin Güneş’in etrafında dönmesi daha uzun sürüyor, bu da mevsimlerin daha yavaş ilerlemesi anlamına geliyor. Ancak gaz devleri hala aşırı hava koşullarına maruz kalıyor. Bu durum özellikle, bir yarımkürenin bir seferde yaklaşık 42 yıl boyunca tamamen güneş ışığından mahrum kalmasına neden olan tuhaf, eğik ekseniyleUranüs için geçerli.

NASA’ya göre, Hubble’ın Kasım 2022 tarihli Uranüs görüntüsünde, gezegenin kuzey kutbunda, şehirlerin üzerinde oluşan dumana benzeyen kalınlaşmış bir fotokimyasal pustan kaynaklanan büyük bir kirli beyaz daire ve dairenin kenarına yakın birkaç fırtına var.

Hubble Uzay Teleskobu’nun Dış Gezegen Atmosferleri Mirası (Outer Planet Atmospheres Legacy, OPAL) Programı’nın ilk görüntülerinden birinde, Uranüs’ün kuzey kutup örtüsü Kasım 2014’teki görüntüsüne kıyasla daha parlak görünüyor. Bir NASA araştırma ekibi kuzey kutup başlığının boyutunu ve parlaklığını takip ediyor ve pusun her yıl daha da parlaklaştığını bildiriyor.

Sürekli değişiyorlar

Hubble gözlemlerinde yer alan NASA’da Gezegen Atmosferleri Araştırmalarından sorumlu kıdemli bilim insanı Dr. Amy Simon, şunları söylüyor:

“Çocukken gezegenler hakkında sahip olduğum görüş hep çok durağan oldukları yönündeydi. Elinizde bir ders kitabı resmi vardı, değiştiklerini görmüyordunuz. Ve tabii ki bu doğru değil. Bunlar devasa atmosferler, sürekli değişiyorlar.

Yaşanan süreçleri anlayabilmemiz için daha fazla zaman kapsamına ihtiyacımız var. Jüpiter’de bir yıl 12 Dünya yılı sürüyor ve bundan sonrası daha da kötüleşiyor. Bu atmosferlerde meydana gelen süreçleri anlayabilmek için bu veri tabanını oluşturmaya çalışıyoruz.”

Atmosferik değişimlerin izlenmesi

OPAL projesinin amacı, bilim insanlarının dış gezegenlerin atmosferik dinamiklerini ve evrimini daha iyi anlamalarına yardımcı olacak gözlemler elde etmek. Uranüs’ün kutup örtüsünü ve bunun mevsimlere göre nasıl değiştiğini takip eden bilim insanları, gezegenin güneş tarafından tamamen aydınlatıldığı 2007 yılındaki ekinoks sırasında her iki kutbun da parlak olmadığını tespit etmişlerdi.

2028 yılında, kuzey yaz gündönümü yaklaştığında, NASA bilim insanları kutup başlığının daha da parlaklaşacağını ve Uranüs’ün kuzey kutbu doğrudan Dünya’ya yöneleceğinden Hubble’a net bir görüş sağlayacağını tahmin ediyor.

Simon, “Voyager’ın orijinal Uranüs fotoğraflarını düşünürseniz, üzerinde hiçbir şey olmayan soluk mavi bir top gibiydi. Bulut görmüyordunuz, pus görmüyordunuz, hiçbir şey görmüyordunuz… Yani o zamanlar bir kutup başlığı vardı ama biz onu göremiyorduk. Zaman içinde (Hubble’ı kullanarak) izlediğimiz şey, atmosferdeki bu yüksek irtifa pusunun birikmesi ve bunun arkasındaki kesin amaç ya da mekanizmayı bilmiyoruz, üzerinde çalıştığımız şeylerden biri de bu”diyor.

Büyük kırmızı nokta fırtına sistemi

Jüpiter’in Ocak ayında çekilen bir görüntüsünde, gezegenin “büyük kırmızı lekesi” ön plana çıkıyor. Aslında asırlık devasa bir fırtına olan leke, Jüpiter’in uydularından biri olan Ganymede’nin yanında göze çarpıyor. Güneş sisteminin en büyük uydusu ve Merkür gezegeninden biraz daha büyük.

NASA’ya göre bu Hubble görüntüsü “büyük kırmızı leke”nin Dünya’yı yutacak kadar büyük olduğunu gösteriyor.

Girdap güçlü olsa da, bilim insanları lekenin yıllar içinde küçüldüğünü gözlemlemiş ve 150 yıl öncesine dayanan verileri içeren kayıtlara göre şimdiye kadarki en küçük boyutta olduğunu bildirmişler.

Jüpiter’in artan fırtına aktivitesi

Hubble 1990’da fırlatıldığında Jüpiter’de hiçbir kasırga ya da fırtına tespit edilmemişti. Ancak son on yılda fırtınalar arttı, Kasım 2022 ve Ocak 2023’te her iki görüntüde de bir dizi fırtına görüldü. NASA’ya göre, fırtınalar birbirlerine yeterince yaklaşırlarsa, birleşerek “büyük kırmızı leke”nin boyutundan bile daha büyük bir fırtına oluşturabilir.

Simon, “Jüpiter’de çok büyük değişimler görmeye alıştık. Bulutların renk değiştirdiğini görüyoruz, fırtınaların geldiğini görüyoruz, Büyük Kırmızı Leke’yi izliyoruz – Uranüs’te büyük bir fırtına patlaması görmeyi çok isterdim, çünkü bunu çok fazla görme eğiliminde olmadığımız birkaç yerden biri” diyor.

Hubble sayesinde bilim insanları bu dış gezegenlerin sürekli değişen atmosferlerini yakından izleyebiliyorlar. NASA’nın açıklamasına göre, “Hubble’ın keskinliği ve hassasiyeti, zaman içinde karmaşık faaliyetlerden oluşan bir kaleydoskopu göz kırpmadan izleyebilmemizi sağlıyor.”